استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.
چکیده
صفت‌های فاعلی و مفعولی که به طبقه معنایی توصیفی-کنشی تعلق دارند، از مباحث مهم دستوری زبان فارسی هستند و آموزش آن‌ها در برنامه درسی گنجانده شده‌است. هدف از نگارش این مقاله توصیفی، بررسی درزمانی ساخت صفت فاعلی و مفعولی در سه دوره زبان فارسی و سیر تحول پسوندهای سازنده آن‌هاست. بررسی نشان داد از دوره باستان، برخی پسوندهای سازنده صفت فاعلی به میانه نرسیده و پسوند سازنده صفت مفعولی در دوره میانه به صورت d و t و جزئی مرده از ماده ماضی درآمده‌است. پسوندهای صفت فاعلی و مفعولی دوره میانه با تحولات واجی همگی به دوره نو رسیده‌اند. مقایسه کتاب‌های درسی راهنمایی و متوسطه نظام قدیم با متوسطه اول و دوم جدید، مشخص کرد که با انتقال مباحث دستوری به کتب فارسی در متوسطه نظام جدید، آموزش این دو مقوله به بخش قلمروی زبانی در پایان یکی از متون ادبی سال یازدهم محدود شده و انواع ساخت‌واژه این صفات حذف گردیده‌اند. همچنین، نشان داده‌شد با توجه به حذف «ریشه» که در زبان‌های ایرانی باستان برای صرف اسم و فعل کاربرد داشته و جانشین‌شدن آن با ماده ماضی و مضارع در دوره میانه و نو؛ کاربرد واژه «بُن» به جای ماده فعلی(ستاک)، نمی‌تواند لفظ دقیقی باشد.
آذری, روشنک. (1400). بررسی درزمانی ساخت صفت‌های فاعلی و مفعولی زبان فارسی و تحلیل محتوای آموزشی آن در کتب متوسطه نظام قدیم و جدید. آموزش پژوهی, 7(25), 49-66.
MLA
روشنک آذری. "بررسی درزمانی ساخت صفت‌های فاعلی و مفعولی زبان فارسی و تحلیل محتوای آموزشی آن در کتب متوسطه نظام قدیم و جدید". آموزش پژوهی, 7, 25, 1400, 49-66.
HARVARD
آذری, روشنک. (1400). 'بررسی درزمانی ساخت صفت‌های فاعلی و مفعولی زبان فارسی و تحلیل محتوای آموزشی آن در کتب متوسطه نظام قدیم و جدید', آموزش پژوهی, 7(25), pp. 49-66.
VANCOUVER
آذری, روشنک. بررسی درزمانی ساخت صفت‌های فاعلی و مفعولی زبان فارسی و تحلیل محتوای آموزشی آن در کتب متوسطه نظام قدیم و جدید. آموزش پژوهی, 1400; 7(25): 49-66.
)