گروه فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
چکیده
این پژوهش به بررسی مفهوم عاملیت انسان در فلسفه جان دیویی و پیامد های تربیتی آن می‌پردازد. دیویی انسان را موجودی پویا و خلاق می‌داند که از طریق تعامل مستمر با محیط به رشد و تکامل می‌رسد. وی با رد دوگانه‌انگاری‌های سنتی، بر یگانگی ذهن و بدن و پیوند نزدیک انسان با محیط اجتماعی و طبیعی تأکید می‌کند. این مقاله با رویکرد کیفی و تحلیل فلسفی، ابعاد عاملیت انسان را در اندیشه دیویی تحلیل کرده و آن را به‌عنوان قابلیتی اکتسابی و پویا معرفی می‌کند که در فرایند تجربه و یادگیری شکل می‌گیرد. در فلسفه دیویی، مفهوم رشد به‌عنوان افزایش ظرفیت تعامل هوشمندانه با محیط و بازسازی تجربیات، جایگاه محوری دارد و با مفاهیمی همچون دموکراسی، که بستری برای مشارکت اجتماعی و یادگیری خلاق فراهم می‌آورد، پیوندی تنگاتنگ دارد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که عاملیت انسان در نگاه دیویی، پیش‌نیاز تحقق رشد فردی و اجتماعی بوده و در جوامع دموکراتیک، به شکل‌گیری شهروندانی آگاه و مسئول می‌انجامد. این یافته‌ها، چارچوبی کاربردی برای بازاندیشی در نظام‌های آموزشی فراهم می‌آورد. کلمات کلیدی: جان دیویی، عاملیت انسان، رشد، تجربه، دموکراسی.
)